Ο Μάνος Κατράκης (14 Αυγούστου 1908-2 Σεπτεμβρίου 1984) ήταν Έλληνας ηθοποιός του θεάτρου και του κινηματογράφου. Στο θέατρο συνεργάστηκε με ιερά τέρατα όπως ο Μυράτ και η Κοτοπούλη κερδίζοντας τον θαυμασμό και των πιο απαιτητικών κριτικών, ενώ μέσω του κινηματογράφου έγινε γνωστός και αγαπητός σε όλους τους Έλληνες Επιβλητική φυσιογνωμία, ψηλός, ευθυτενής, με χαρακτηριστική ηχηρή φωνή και έναν αέρα αριστοκρατικότητας, υποδυόταν συνήθως χαρακτήρες στην κορυφή της κοινωνικής ιεραρχίας (βασιλείς, γαιοκτήμονες-τσιφλικάδες, εφοπλιστές, βιομηχάνους, πολιτικούς κλπ).
Γεννήθηκε στις 14 Αυγούστου του 1908 στο Καστέλι Κισσάμου, στην Κρήτη. Ήταν το μικρότερο από τα πέντε παιδιά του εμπόρου Χαράλαμπου Κατράκη και της Ειρήνης. Πριν συμπληρώσει τα 10 του χρόνια η οικογένειά του μετακόμισε στην Αθήνα, καθώς οι δουλειές του πατέρα δεν πήγαιναν και τόσο καλά και θεώρησαν πως η πρωτεύουσα θα προσέφερε περισσότερες επαγγελματικές ευκαιρίες από τη Μεγαλόνησο.
Τον μικρό Μάνο γοήτευε το ποδόσφαιρο. Έπαιζε αρχικά στην ομάδα του «Κεραυνού» και μετά στον «Αθηναϊκό». Κάποια στιγμή σε νεαρή ηλικία αναγκάζεται να γίνει ο προστάτης της οικογένειας, καθώς ο πατέρας του λείπει πια συνεχώς και ο μεγαλύτερος αδελφός του Γιάννης είναι ήδη ξενιτεμένος στην Αμερική.
Γρήγορα πάντως το ταλέντο του θα ανακαλυφθεί. Εμφανίζεται για πρώτη φορά σε θεατρική σκηνή στην Αθήνα το 1927. Ο σκηνοθέτης Κώστας Λελούδας θα ενθουσιαστεί από το μπρίο και τη δυναμικότητα του νεαρού και έτσι ένα χρόνο αμέσως μετά θα παίξει στην πρώτη βουβή ταινία «Το λάβαρο του ’21» (1928). Ταυτόχρονα σχεδόν συμμετέχει σε θεατρικές παραστάσεις τοπικών θιάσων, όπως του «Θιάσου Νέων» του Ανδρέα Παντόπουλου και του θιάσου της Μαρίκας Κοτοπούλη, μέχρις ότου καταφέρνει να μπει στο Εθνικό Θέατρο (1931).
Από κει και πέρα όλα άλλαξαν ραγδαία για τον Κατράκη. Η δεκαετία του ’30 έφερε την καταξίωσή του στο θεατρικό σανίδι, τη γνωριμία του με εξέχουσες προσωπικότητες του καιρού (όπως ήταν η φιλία του με τον μαέστρο Δημήτρη Μητρόπουλο) αλλά και τον πρώτο του γάμο, σε ηλικία 25 ετών, με την επίσης ηθοποιό, Άννα Λώρη. Από το 1933 έπαιξε κατά σειρά με τους θιάσους Λουδοβίκου Λούη, Μήτσου Μυράτ, Βασίλη Αργυρόπουλου και Μαρίκας Κοτοπούλη μέχρι το 1935, όταν επαναπροσλήφθηκε από το Εθνικό θέατρο.
Ο γάμος του τέλειωσε σύντομα και γρήγορα ήρθε ο πόλεμος κι η κατοχή. Συμμετείχε στο μέτωπο και πολέμησε γενναία αλλά δραματικά γεγονότα στιγμάτισαν την τότε ζωή του: ένας δεύτερος γάμος που κι αυτός δεν ορθοπόδησε, ο χαμός κατά τη γέννα των μοναδικών δίδυμων παιδιών του. Το 1943, όταν ανέλαβε Πρόεδρος του Σωματείου Ελλήνων Ηθοποιών συνέβαλε τα μέγιστα στην ίδρυση του Κρατικού θεάτρου Θεσσαλονίκης.
Ο Κατράκης εντάχθηκε στο ΕΑΜ και στο ΚΚΕ κατά τη διάρκεια της Κατοχής, και πολέμησε στην Εθνική Αντίσταση. Η πεισματική άρνησή του να υπογράψει “δήλωση μετανοίας και αποκήρυξης των κομμουνιστικών ιδεών” οδήγησε σε διώξεις, βασανιστήρια και εξορία στη Μακρόνησο και τον Άη Στράτη για σχεδόν επτά χρόνια. Η φιλία του και η κοινή πορεία με συναγωνιστές του, όπως ο Γιάννης Ρίτσος και ο Γιάννης Χοντζέας, τον βοήθησαν να αντιμετωπίσει τις δραματικές αυτές στιγμές. Ταυτόχρονα είχε τη δύναμη να εμψυχώνει όποιον σύντροφό του συναντούσε στη Μακρόνησο και στον Άη Στράτη.
Όταν πια στις αρχές της δεκαετίας του ’50 επιστρέφει στην Αθήνα οριστικά, το μετεμφυλιακό κλίμα είναι βαρύ. Λίγες πόρτες ανοιχτές, λίγες δουλειές. Αναγκάζεται να εργαστεί ευκαιριακά (στο ραδιόφωνο στην αρχή) αλλά σιγά-σιγά κατορθώνει να πάρει μικρούς ή μεγαλύτερους ρόλους στο θέατρο και στον κινηματογράφο.
Το 1951 – 1952 διοργανώνει «ποιητικές απογευματινές» στο θέατρο Μουσούρη. Το 1952 πρωταγωνίστησε στον «Προμηθέα» του Αισχύλου με τον Θυμελικό θίασο του Καρζή σε Δελφούς και Αθήνα, όπου μετά την παράσταση δέχεται την έκφραση συγχαρητηρίων από τους Βασιλείς. Ακολούθως πρωταγωνίστησε στον θίασο της Κοτοπούλη και το 1953 οργάνωσε δικό του θίασο. Από το 1954 είναι πρωταγωνιστής του «Θεάτρου Αθηνών» και από το επόμενο έτος του «Εθνικού Λαϊκού Θεάτρου», στο οποίο ανέβαιναν συνεχώς παραστάσεις και με μεγάλη επιτυχία.
Στα 1954 θα γνωρίσει την πιο σημαντική σύντροφο της ζωής του και μετέπειτα σύζυγό του (τρίτη και τελευταία), τη Λίντα Άλμα μετά από μία θεατρική πρεμιέρα. Από κείνη τη μέρα και μετά δε θα τους χωρίσει τίποτα, μονάχα ο θάνατος του μεγάλου ηθοποιού, τριάντα χρόνια αργότερα.
Η επόμενη περίοδος ήταν η πιο λαμπρή για τον Κατράκη, τον καθιέρωσε και τον καταξίωσε ως μεγάλο άνθρωπο της τέχνης στη συνείδηση όλων.
Οι μεγάλες αγάπες του Μάνου Κατράκη ήταν, εκτός από το θέατρο και την τέχνη (σκιτσάριζε και έγραφε ποίηση), οι γυναίκες και ο ιππόδρομος. Πολλά έχουν ειπωθεί για αυτά του τα πάθη, ωστόσο το μόνο αναμφισβήτητο είναι το αστείρευτο και φυσικό του ταλέντο, η υπέροχη φωνή του (π.χ. όταν απαγγέλλει το «Άξιον Εστί» του Ελύτη ή το «Πέντε η ώρα που βραδιάζει» από τον Θρήνο για τον Ιγνάθιο Σάντσεθ Μεχίας του Λόρκα), τα αδιαπραγμάτευτα ιδανικά του.
Η συνεχής καταπόνηση του οργανισμού του δημιούργησε με τον καιρό προβλήματα και η υγεία του εξασθένησε. Μανιώδης καπνιστής, σχεδόν μέχρι το τέλος της ζωής του, αρνήθηκε να ακολουθήσει αυστηρό πρόγραμμα θεραπείας. Έτσι, λίγο μετά την ολοκλήρωση των γυρισμάτων της τελευταίας ταινίας, στην οποία πρωταγωνίστησε -το Ταξίδι στα Κύθηρα με σκηνοθέτη τον Θόδωρο Αγγελόπουλο- άφησε την τελευταία του πνοή στις 2 Σεπτεμβρίου του 1984, σε ηλικία 76 ετών,μετά από μάχη, με τον καρκίνο του πνεύμονα. Μέχρι το τέλος της ζωής του ήταν μέλος του ΚΚΕ. Κηδεύτηκε στο Α’ Νεκροταφείο Αθηνών.
Επιλεκτική ταινιογραφία
Το λάβαρο του ’21 (1929) …. Δήμος
Έτσι κανείς, σαν αγαπήσει (1931)
Ο αγαπητικός της βοσκοπούλας (1932)
Καταδρομή στο Αιγαίο (1946) …. Ραΐδης
Μαρίνος Κονταράς (1948) …. Μαρίνος Κονταράς
Εύα (1953)
Μαγική πόλις (1954)
Ο δρόμος με τις ακακίες (1956) …. Χρήστος Βρανάς
Φλογέρα και αίμα (1961)
Αντιγόνη (1961) …. Κρέων
Συνοικία το όνειρο (1961) …. νεκροφόρα
Ηλέκτρα (1962)… παιδαγωγός
Τα κόκκινα φανάρια (1963) …. καπετάν Νικόλας
Ένας ντελικανής (1963) …. πατέρας
Ο αδελφός Άννα (1963) …. πάτερ Βασίλειος
Αθώα ή ένοχη (1963)
Ενωμένοι στη ζωή και στο θάνατο (1964) …. καπετάν Στράτος
Προδοσία (1964) …. Βίκτωρ Καστριώτης
Διωγμός (1964) …. παπάς
Οι επικίνδυνοι (1964)
Ιστορία μιας ζωής (1965) …. Μικές Παπαδήμας
Σπαραγμός (1965) …. Δημήτρης Νταλίκης
Το μπλόκο (1965) …. Ηλίας
Το χώμα βάφτηκε κόκκινο (1965)… Χορμόβας
Η έξοδος του Μεσολογγίου (1965)
Κατηγορώ τους ανθρώπους (1966) …. δικηγόρος, Ελευθέριος Δημητρόπουλος
Ο κατατρεγμένος (1966) …. Λάμπρος Σαριόγλου
Έρωτας στην καυτή άμμο (1966) …. Νικόλας
Τώρα που φεύγω απ’ τη ζωή (1966)
Δάκρυα για την Ηλέκτρα (1966) …. Τάσος Πετρίδης
Αιχμάλωτοι του πεπρωμένου (1966) …. Χρήστος
Έχω δικαίωμα να σ’ αγαπώ (1966)
Σκλάβοι της μοίρας (1966)
Κοντσέρτο για πολυβόλα (1967)…. υποστράτηγος Γ. Καραγιαννόπουλος “Δαρείος”
Ο δραπέτης (1967) …. Νικόλας
Ο Λαμπίρης εναντίον παρανόμων (1967)
Ξεριζωμένη γενιά (1968) …. Μάνθος
Θα κάνω πέτρα την καρδιά μου (1968) …. Παντελής
Η λυγερή (1968) …. Κωνσταντής Ματρόζος
Ας με κρίνουν οι γυναίκες (1968) …. Άγγελος Μπαρτής
Το κανόνι και τ’ αηδόνι (1968)
Η καρδιά ενός αλήτη (1968) …. Μάνος Σαρρής
Τόσα όνειρα στους δρόμους (1968)
Η λεωφόρους του μίσους (1968)
Φίλησέ με πριν φύγης για πάντα (1968)
Η λεωφόρος της προδοσίας (1969) …. Γερακάρης
Κυνηγημένη προσφυγοπούλα (1969) …. Αργύρης
Κακός, ψυχρός κι ανάποδος (1969) …. Αλέκος Βαλίρης
Ο πρόσφυγας (1969) …. Αθανάσιος Δαούτης
Για την τιμή και τον έρωτα (1969) …. Παύλος Κλαδάς
Η σφραγίδα του Θεού (1969)… καπετάν Γιάννης
Η ζούγκλα των πόλεων (1970) …. Λυσίας Σέκερης
Ορατότης Μηδέν (1970) …. Χορστ Ρίχτερ
Κατηγορώ τους δυνατούς (1970) …. Λάμπρος Κονταρίνης
Εσένα μόνο αγαπώ (1970) …. Βύρων Δέρκος
Αυτοί που μίλησαν με τον θάνατο (1970)
Κατάχρησις εξουσίας (1971)… Κανέλλος Βασιλόπουλος
Με φόβον και πάθος (1972) …. Αλέξανδρος Βιάσκος
Αντάρτες των πόλεων (1972) …. πατέρας Φώτη
Η Αλίκη δικτάτωρ (1972) ….(Ελευθέριος)
Η δίκη των δικαστών (1974) …. Θεόδωρος Κολοκοτρώνης
Κραυγή γυναικών (1978) …. Κρέων
Ο ήλιος του θανάτου [1978]]
Ελευθέριος Βενιζέλος: 1910-1927 (1980) …. Πέτρος
Ο άνθρωπος με το γαρίφαλο (1980) …. Νικόλαος Πλαστήρας
Τα χρόνια της θύελλας (1984) ….
Ταξίδι στα Κύθηρα (1984) …. Σπύρος
